Kultowy horror "Lśnienie" w reżyserii Stanleya Kubricka na stałe wpisał się w kanon najwybitniejszych filmów gatunku. Oparty na powieści Stephena Kinga obraz z 1980 roku do dziś budzi kontrowersje, a jednocześnie fascynuje widzów mrocznym klimatem i psychologiczną głębią. Jak powstawało to arcydzieło grozy filmowej? Poznajmy kulisy produkcji, wybory reżyserskie Kubricka i ich wpływ na ostateczny kształt filmu.
Geneza powstania kultowego horroru
Inspiracje i źródła pomysłu Stanleya Kubricka
Kubrick od dawna nosił się z zamiarem nakręcenia horroru. Szukał odpowiedniej historii, sięgając m.in. po powieść "Dracula" Brama Stokera. Ostatecznie zdecydował się na ekranizację bestsellerowej powieści Stephena Kinga z 1977 roku. Reżysera zafascynowała wizja hotelu jako miejsca nawiedzonego i opętanego przez złe moce. Dodatkową inspirację stanowiły hotele, w których Kubrick zatrzymywał się podczas produkcji swoich filmów. Widział w nich potencjał do stworzenia klaustrofobicznej atmosfery.
Wybór Stephena Kinga jako autora scenariusza
Kubrick zdecydował się osobiście zaproponować Kingowi napisanie scenariusza filmu na podstawie własnej książki. Początkowo pisarz nie był przekonany, obawiał się zmian fabuły. Ostatecznie zgodził się, widząc w tym szansę na ekranizację powieści przez uznanego reżysera. Mimo to King nie był w pełni usatysfakcjonowany ostatecznym kształtem scenariusza, który znacząco odbiegał od książki.
Różnice między książką a filmem
Choć King napisał scenariusz, Kubrick wprowadził do niego istotne modyfikacje. Skupił się na psychologicznym wymiarze historii kosztem wątków nadprzyrodzonych. Znacząco rozbudował wizje i koszmary bohaterów, tworząc surrealistyczne, oniryczne obrazy. Kubrick zmienił też zakończenie, rezygnując z widowiskowej eksplozji hotelu. Te różnice stały się powodem sporu między reżyserem a pisarzem.
Realizacja zdjęć i wybór obsady
Lokalizacje - hotel Timberline Lodge w Oregonie
Zdjęcia powstawały głównie w studiu w Anglii, gdzie odtworzono wnętrza hotelu. Kilka ujęć zrealizowano jednak w rzeczywistym hotelu Timberline Lodge w Oregonie. To właśnie jego elewację widać w ujęciach zewnętrznych obiektu. Budynek ten Kubrick wybrał ze względu na charakterystyczny, alpejski styl, idealnie korespondujący z wizją opętanego górskiego kurortu.
Aktor Jack Nicholson w roli Jacka Torrance’a
Nicholson był jedynym kandydatem Kubricka do głównej roli. Reżyser doceniał jego zdolności aktorskie i chętnie angażował do swoich filmów. Rola szalejącego i ulegającego opętaniu pisarza stanowiła dla Nicholsona wyzwanie. Aby odpowiednio wcielić się w tę postać, aktor spędził tygodnie z rodziną w zamknięciu, doświadczając izolacji.
Mały Danny Lloyd jako Danny Torrance
Rola Danny'ego, posiadającego nadprzyrodzone zdolności chłopca, wymagała znalezienia utalentowanego dziecka. Wybór padł na 7-letniego wówczas Danny'ego Loyda. Chłopiec świetnie odnalazł się na planie, choć z uwagi na jego młody wiek nie ujawniano mu, że powstaje horror. Uważał, że gra w dramacie o rodzinie.
Klimat grozy na planie filmowym
Metody budowania napięcia przez Kubricka
Kubrick mistrzowsko budował nastrój grozy za pomocą środków filmowych. Kluczowe było operowanie dźwiękiem - przestrzenny mix, szumy i dudnienia wzmagały uczucie zagrożenia. Ważne było też specyficzne oświetlenie, kontrastujące jasne sceny ze mrocznymi kadrami hotelu.
Praca z aktorami nad rolami
Aby aktorzy maksymalnie wczuli się w chore, załamujące się psychicznie postaci, Kubrick wymagał od nich improwizacji i gry skrajnych emocji. Podczas kręcenia scen Nicholson był wyczerpany emocjonalnie, a mały Danny Lloyd łatwo popadał w płacz. Metody reżysera były kontrowersyjne, ale skuteczne.
Techniki filmowe tworzące nastrój grozy
"Lśnienie" pełne jest zabiegów budujących uczucie niepokoju - długie ujęcia wędrującej kamery, sceny obserwowane zza rogu, nieoczekiwane szczegóły w kadrze. Kubrick bawi się perspektywą, tworząc uczucie dezorientacji. To sprawia, że hotel jawi się jak żywy, tajemniczy organizm.
Kontrowersje wokół produkcji horroru
Ciężkie warunki pracy na planie zdjęciowym
Kręcenie "Lśnienia" było wyczerpujące zarówno pod względem psychicznym, jak i fizycznym. Kubrick wymagał wielogodzinnej pracy, a ilość powtórek poszczególnych scen sięgała nawet kilkudziesięciu. Aktor grający Grady'ego doznał załamania nerwowego.
Przeciągające się zdjęcia i przekroczony budżet
Perfekcjonizm Kubricka sprawił, że zdjęcia zamiast planowanych 100 dni, trwały ponad rok. Film znacząco przekroczył też budżet, generując dodatkowe koszty. Reżyser wynajmował cały hotel tylko dla ekipy filmowej. Z tego powodu popadł w konflikt z wytwórnią.
Oskarżenia o nieludzkie traktowanie aktorów
Shelley Duvall, odtwórczyni Wendy Torrance, wyznała, że Kubrick doprowadzał ją na planie do łez i załamania nerwowego. Reżyser miał też ignorować zły stan zdrowia Danny'ego Loyda, gdy chłopiec chorował podczas zdjęć. Zarzucano mu tyrańskie metody pracy.
Odbiór filmu i wpływ na popkulturę
Recenzje i opinie krytyków po premierze
Recenzje po premierze były mieszane. Doceniano warstwę wizualną i grę aktorów. Zarzucano jednak brak wierności książce i nadmierną stylizację kosztem logiki. Mimo kontrowersji "Lśnienie" okazało się jednak hitem kinowym 1980 roku.
Status dzieła kultowego w kinie grozy
Choć początkowo krytycy byli podzieleni, z czasem docenili "Lśnienie" jako arcydzieło gatunku. Obraz Kubricka stał się inspiracją dla wielu późniejszych twórców horrorów. Cechy stylu reżysera, jak surrealizm i psychodelia, na stałe weszły do kanonu kina grozy.
Liczne nawiązania i inspiracje w późniejszych filmach
Bezpośrednie hołdy dla "Lśnienia" można dostrzec m.in. w "American Psycho" czy "Kill Bill". Pojawiają się liczne nawiązania do charakterystycznych scen i motywów - bliźniaczek, wind krwi, siekiery wbijanej w drzwi. Duch Kubricka krąży po horrorach do dziś.
Dziedzictwo Lśnienia i kariery twórców
Sukces kasowy i prestiżowa Nagroda Saturna
Mimo kontrowersji "Lśnienie" okazało się hitem, zarabiając ponad 44 miliony dolarów przy budżecie 19 milionów. Film zebrał też pochlebne recenzje i zdobył Nagrodę Saturna dla najlepszego filmu horroru.
Umocnienie pozycji Kubricka jako reżysera
Sukces "Lśnienia" ugruntował pozycję Kubricka jako wybitnego twórcy filmowego, który potrafi w znakomity sposób zekranizować powieść. Reżyser konsekwentnie realizował własną wizję, niezależnie od kontrowersji.
Późniejsze role Jacka Nicholsona i wczesna emerytura Danny’ego
Rola w "Lśnieniu" poskutkowała dla Nicholsona szeregiem kolejnych wybitnych kreacji. Danny Lloyd jako dziecko zagrał jeszcze w kilku filmach, ale jako nastolatek zrezygnował z aktorstwa. Dziś pracuje jako nauczyciel biologii.
Podsumowanie
Historia powstania "Lśnienia" pokazuje, jak wielkie arcydzieło może narodzić się z połączenia genialnej literatury i wizji reżyserskiej. Kubrick stworzył horror, który na zawsze odmienił swoją dziedzinę. Film budzi kontrowersje, ale też fascynację i podziw. Dziś, cztery dekady po premierze, wciąż jest źródłem inspiracji i pokazuje, do jakiej doskonałości może dojść kino gatunkowe. Niezależnie od ocen, "Lśnienie" na zawsze pozostanie kultowym obrazem, który wstrząsnął światem filmu.
Tagi
Udostępnij
