Kino niezależne od zawsze pełniło ważną funkcję w rozwoju sztuki filmowej. Począwszy od lat 50. XX wieku, kiedy to pojawiły się pierwsze produkcje odbiegające od głównego nurtu kina komercyjnego, poprzez kolejne dekady, aż do czasów współczesnych - filmy tworzone poza systemem wielkich wytwórni odgrywają kluczową rolę w poszerzaniu granic tego, co możliwe w sztuce filmowej. Dzięki pasji i determinacji niezależnych twórców, widzowie na całym świecie mogą obcować z filmami poruszającymi ważne tematy społeczne, eksperymentującymi z formą i językiem filmu, odkrywającymi nowe talenty. To właśnie dzięki kinu niezależnemu w historii kina pojawiło się tak wiele przełomowych dzieł.
Początki kina niezależnego
Ruch artystyczny w USA
Kino niezależne zrodziło się w Stanach Zjednoczonych w latach 40. i 50. XX wieku, kiedy to grupa młodych reżyserów postanowiła realizować ambitne filmy poza systemem wielkich hollywoodzkich wytwórni. Chcieli oni tworzyć kino bardziej autorskie, poruszające ważne tematy społeczne. Do pionierów amerykańskiego kina niezależnego należeli m.in. Maya Deren, Kenneth Anger czy Stan Brakhage. Ich eksperymentalne produkcje stały się inspiracją dla późniejszych twórców.
Europa Zachodnia
W Europie kino niezależne również zaczęło rozwijać się w latach 50. i 60. Głównymi ośrodkami były Francja i Wielka Brytania. Francuska Nowa Fala z Jean-Luc Godardem i François Truffaut na czele proponowała odważne, awangardowe kino zaangażowane społecznie i politycznie. Brytyjczycy tacy jak Tony Richardson czy Lindsay Anderson tworzyli filmy o młodzieży i kontestacji obyczajów.
Polska
W Polsce kino niezależne pojawiło się w latach 70. w ramach ruchu kina moralnego niepokoju. Filmy Krzysztofa Kieślowskiego, Krzysztofa Zanussiego i innych polskich twórców poruszały ważkie problemy etyczne i egzystencjalne. Stanowiły głos sprzeciwu wobec schematów socrealizmu i cenzury politycznej.
Główne nurty i style
Kino ekspresyjne
Jednym z głównych nurtów kina niezależnego jest kino ekspresyjne, które pojawiło się w latach 60. Skupiało się ono na wyrażaniu emocji, stanów wewnętrznych bohaterów. Przedstawicielem tego stylu był m.in. Amerykanin John Cassavetes, który kręcił filmy poruszające trudne relacje międzyludzkie.
Filmy eksperymentalne
Innym typem produkcji niezależnych są filmy eksperymentalne, poszukujące nowych środków wyrazu filmowego. Cechuje je nielinearna narracja, nietypowe ujęcia i montaż. Ten nurt rozwinęli m.in. Maya Deren i Stan Brakhage w USA czy Peter Greenaway w Wielkiej Brytanii.
Kino zaangażowane
Kino niezależne od początku pełniło też funkcję zaangażowaną społecznie i politycznie. Filmy Godarda krytykowały konsumpcjonizm i wojnę w Algierii. W Polsce reżyserzy tacy jak Agnieszka Holland poruszali tematy trudnej historii i łamania praw człowieka.
Znane festiwale filmowe
Sundance Film Festival
Jednym z najważniejszych festiwali promujących kino niezależne jest Sundance w USA. Powstał w 1978 r. z inicjatywy Roberta Redforda. Od lat prezentuje najciekawsze amerykańskie i światowe produkcje niezależne. Odkrył talenty takie jak Quentin Tarantino czy Steven Soderbergh.
Festiwal Filmowy w Cannes
Prestiżowy Festiwal w Cannes od 1946 r. stanowi ważną platformę dla filmów artystycznych i ambitnych. Wielu reżyserów niezależnych zdobyło tu nagrody, m.in. Carol Reed, Francis Ford Coppola czy bracia Coen.
Festiwal Filmów Niezależnych Off Plus Camera
W Polsce od 2008 r. odbywa się Festiwal Filmów Niezależnych Off Plus Camera w Krakowie. Promuje kino młodych twórców, debiutów i produkcji niskobudżetowych. Jest okazją do zaprezentowania polskich filmów szerszej publiczności.
Wybitni twórcy
Jean-Luc Godard
Francuz Jean-Luc Godard należy do najważniejszych reżyserów kina niezależnego. Jego odważne formalnie i społecznie zaangażowane filmy, jak "Do utraty tchu" czy "Pogarda", zmieniły oblicze kina lat 60.
Derek Jarman
Brytyjczyk Derek Jarman był jednym z czołowych przedstawicieli kina niezależnego i queer cinema. Jego eksperymentalne filmy, np. "The Garden", poruszały kontrowersyjne tematy seksualności.
Roman Polański
Choć kojarzony raczej z kinem mainstreamowym, Roman Polański rozpoczynał karierę jako twórca niezależny w Polsce. Jego wczesne filmy "Nóż w wodzie" i "Matnia" wyróżniały się świeżością i nowatorstwem.
Dystrybucja i finansowanie
Crowdfunding
Dzięki crowdfundingowi, czyli finansowaniu społecznościowemu, wielu młodych twórców może zebrać budżet na realizację niezależnego filmu. Platformy takie jak Kickstarter umożliwiają zbiórki pieniędzy od darczyńców z całego świata.
YouTube i Vimeo
Serwisy YouTube i Vimeo to dziś popularne kanały dystrybucji krótkich filmów niezależnych. Pozwalają dotrzeć do szerokiej widowni bez angażowania tradycyjnych dystrybutorów.
Małe wytwórnie
Istotną rolę w produkcji i dystrybucji filmów niezależnych odgrywają małe, niszowe wytwórnie filmowe. W Polsce są to m.in. tongariro, czy Against Gravity. Wspierają one ambitne kino artystyczne.
Wpływ na główny nurt kina
Tematy tabu
Kino niezależne jako pierwsze poruszało w filmach tematy uznawane wcześniej za tabu, np. homoseksualność, prostytucję czy narkomanię. Przyczyniło się do poszerzenia granic wolności twórczej.
Nowe techniki filmowe
Eksperymentalne filmy niezależne wprowadziły nowe techniki, jak zdjęcia z ręki, skokowy montaż czy narrację nielinearną. Z czasem zostały zaadaptowane także w kinie mainstreamowym.
Odkrywanie talentów
Kino niezależne odkryło wielu wybitnych, choć początkowo nieznanych twórców, jak Quentin Tarantino, Jim Jarmusch czy bracia Coen. Ich późniejsze filmy zdobyły uznanie na całym świecie.
Podsumowanie
Podsumowując, kino niezależne odgrywa niezwykle istotną rolę w rozwoju sztuki filmowej. Odważni twórcy, nieograniczeni ramami wielkich wytwórni, poszerzają horyzonty tego, co możliwe w filmie. Dzięki kinu niezależnemu pojawiły się dzieła poruszające ważne problemy społeczne, łamiące konwencje, odkrywające nowe talenty. Bez pasji niezależnych reżyserów kino nie byłoby tym, czym jest dzisiaj. Miejmy nadzieję, że ta niezwykle istotna gałąź kinematografii będzie się dalej rozwijać i zaskakiwać widzów na całym świecie.
Najczęściej zadawane pytania
Czym jest kino niezależne?
Kino niezależne to filmy powstające poza systemem wielkich wytwórni filmowych, charakteryzujące się artystyczną śmiałością i innowacyjnością.
Gdzie powstało kino niezależne?
Kino niezależne narodziło się w latach 40. i 50. XX w. niezależnie w USA i krajach Europy Zachodniej, m.in. we Francji i Wielkiej Brytanii.
Jakie tematy porusza kino niezależne?
Kino niezależne chętnie porusza tematy kontrowersyjne, pomijane w filmach mainstreamowych - obyczajowe, polityczne, społeczne.
Gdzie można obejrzeć filmy niezależne?
Filmy niezależne są pokazywane na specjalnych festiwalach takich jak Sundance, Off Camera czy w arthouse'owych kinach studyjnych.
Kto finansuje kino niezależne?
Filmy niezależne często powstają dzięki crowdfundingowi lub przy wsparciu małych, niszowych wytwórni filmowych.
Tagi
Udostępnij
